Wednesday, November 14, 2018

මහා සංස්කෘතියේ උපකුලකයක් වන ධීවර උපසංස්කෘතිය


සමාජය සහ සංස්කෘතිය අතර අවියෝජනීය සම්බන්ධතාවයක් පවතින අතර යම්කිසි සමාජයක ජීවත්වන සාමාජිකයන්ගෙන් බහුතරය විසින් දැනනියම කර ගත්තා වූ ජීවන රටාව ප‍්‍රධාන සංස්කෘතිය හෙවත් මහා සංස්කෘතිය ලෙස හැඳින්විය හැකිය. එම මහා සංස්කෘතියට බාධාවක් නොවන ආකාරයට මෙන්ම එම මහා සංස්කෘතියෙන් පැහැදිලිව වෙනස් වූ කණ්ඩායමක හැසිරීම් රටාව උපසංස්කෘතිය ලෙස හඳුනාගත හැකිය. ඒ අනුව උපසංස්කෘතිය යනු මහා සංස්කෘතිය නැමති කුලකයට අඩංගු උපකුලකයක් වැනිය.

කිසියම් උප සංස්කෘතියක් බිහිවීම කෙරෙහි අදාළ කණ්ඩායම හෝ සමූහය මහා සමාජයෙන් වෙන්වී පැවතීම, කණ්ඩායමේ සියලූ දෙනාම සමාන කාර්යයක නිරත වීම, කණ්ඩායමේ එකිනෙකා අතර අන්තර් ක‍්‍රියා පැවැත්වීම යනාදී නිර්ණායක කීපයක් බලපානු ලබයි. සමාජවිද්‍යාත්මක දෘෂ්ටිකෝණයෙන් අවධානය යොමු කිරීමේදී භාෂාව, ආගම, වාර්ගිකත්වය, කුලය, ප‍්‍රාදේශික විවිධත්වය, අධ්‍යාපනය, රැකියාව, ගිහි පැවිදි භේදය, ග‍්‍රාමීය නාගරික බව සහ ස්ත‍්‍රී පුරුෂභාවය වැනි සාධක පදනම් කරගෙන විවිධ උපසංස්කෘතීන් බිහිව ඇති බව විද්‍යමාන වේ. ශ‍්‍රී ලංකා සංස්කෘතිය තුළද එවැනි සාධක හේතු කරගෙන විවිධ උපසංස්කෘතීන් බිහිව ඇති අතර විශ්වවිද්‍යාල උපසංස්කෘතිය, කර්මාන්තපුර උපසංස්කෘතිය, ධීවර ප‍්‍රජාවගේ උපසංස්කෘතිය, භික්ෂු උපසංස්කෘතිය, යාචක උපසංස්කෘතිය, නාගරික මුඩුක්කු උපසංස්කෘතිය සහ හමුදා උපසංස්කෘතිය ඒ සඳහා නිදසුන් සපයයි. මෙම එක් එක් උපසංස්කෘතීන්ට ආවේණික හැසිරීම් රටාවන් දක්නට හැකි බව සමාජ විග‍්‍රහය තුළින් පැහැදිලි වේ. එබැවින් මෙම ලිපියෙන් සංස්කෘතිය සහ උපසංස්කෘතිය යන සංකල්ප පිළිබඳව හඳුනා ගනිමින් ධීවර උපසංස්කෘතිය පිළිබඳ කෙටි හැඳින්වීමක් සිදු කෙරේ.

සංස්කෘතිය පිළිබඳව සමාජ හා මානව විද්‍යාඥයන් විසින් විවිධ නිර්වචන සහ අදහස් ඉදිරිපත් කර තිබේ. බි‍්‍රතාන්‍ය මානවවිද්‍යාඥයෙකු වන ඊ.බී.ටයිලර් විසින් සිය Primitive Culture (ප‍්‍රාථමික සංස්කෘතිය) නම් ග‍්‍රන්ථයේ සංස්කෘතිය නිර්වචනය කර ඇත. එම නිර්වචනයට අනුව "සමාජයේ සාමාජිකයෙකු වශයෙන් මිනිසා විසින් අත්පත් කරගෙන ඇති දැනුම, විශ්වාස, කලා, සදාචාර, නීතිරීති, සිරිත් විරිත් හා අනෙකුත් හැකියාවන්ගේ සංකීර්ණ සමස්තය සංස්කෘතිය" වේ  (Tylor, 1871). ටයිලර් දක්වා ඇති ආකාරයට සංස්කෘතිය විවිධ අංශවලින් සමන්විත සංකීර්ණ වූවකි. එම අංග එකිනෙකට වෙන් කර සංස්කෘතියක් ඳුනාගත නොහැකිය. එය පුද්ගලයා සමාජය තුළ ජීවත් වීමෙන් ඉගෙන ගන්නා අතර හැසිරීම් රටාවේ  ඕනෑම අංගයක් සංස්කෘතියේ කොටසක් වශයෙන් සලකනු ලබන්නේ එය සමාජයේ බහුතරයක් විසින් පිළිගැනීමෙන් පසුවය. මේ අනුව සංස්කෘතිය යනු පුළුල් අර්ථයක් අන්තර්ගත සංකල්පයක් වශයෙන් ඳුනාගත හැකිය.

සමාජීයවිද්‍යා විශ්වකෝෂයට අනුව "සංකේතානුසාරයෙන් සමාජීය ලෙස හිමි කර ගත්තා වූද, පාරම්පරික වශයෙන් අත්පත් කොට ගත්තා වූද, සියලූම චර්යා රටාවන්ට දිය හැකි සාමූහික නාමය සංස්කෘතිය වේ" (හේමන්ත, 2006). මෙම නිර්වචනයට අනුව සමාජීය සත්වයෙකු වශයෙන් මානවයා විසින් සිදු කරන හැසිරීම් රටාව සංස්කෘතිය වේ. මෙහිදී සංස්කෘතික සංකේතවලට වැදගත්කමක් හිමි වන අතර පරම්පරාවෙන් පරම්පරාවට ගමන් කිරීමේ රටාවක් පවතින බවද දක්නට ලැබේ. 

උපසංස්කෘතිය පිළිබඳව විද්වතුන් විසින් විවිධ නිර්වචන සහ අදහස් දක්වා ඇත. ලෙවින්ගේ නිර්වචනයට අනුව "උපසංස්කෘතියක් යනු යම්කිසි අවබෝධයන් සමූහයක් සහ හැසිරීම් රටා සමූහයකි. මේවා තුළින් යම්කිසි ප‍්‍රාදේශීය, ජනවාර්ගික හෝ රැකියාවකට අයිති කණ්ඩායමක් සමාජයේ අනෙකුත් සාමාජිකයන්ගෙන් වෙන් කොට දක්වයි. ඇල්බට් කොහෙන් ඔහුගේ Delinquent Boys නම් කෘතියේ අදහස් දක්වන ආකාරයට "උපසංස්කෘතිය යනු එකම සංස්කෘතික රාමුවකට අනුගත වූ එක සමාන විශ්වාස හා ක‍්‍රියාකලාපයන් බෙදාහදා ගන්නාවූ පිරිසක් තුළ ඇති වන අන්තර් ක‍්‍රියාවල ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙන් බිහි වන්නකි" (Cohen, 1955). මහාචාර්ය නන්දසේන රත්නපාල විසින් උපසංස්කෘතිය නිර්වචනය කරන ආකාරයට "සමාජයක් ඇතුළත බොහෝ අනුකොටස් දක්නට ඇති අතර එම අනුකොටසට පමණක් සුවිශේෂී වූ ජීවන රටාව උපසංස්කෘතියක්" වේ (රත්නපාල, 2001). මෙම නිර්වචනයට අනුව උපසංස්කෘතිය තුළ සිටින සාමාජිකයන් ප‍්‍රධාන සමාජයේ සංස්කෘතිය පිළිගන්නා අතර ඔවුන්ට සුවිශේෂී අංගවලටද අනුගත වේ.

ශ‍්‍රී ලංකා සමාජය තුළ රැකියාව පදනම් කරගනිමින් උපසංස්කෘතික හැසිරීම් රටාවන් පෙන්නුම් කරන කණ්ඩායමක් වශයෙන් ධීවර ප‍්‍රජාව හඳුනාගත හැකිය.

විශේෂයෙන් ශ‍්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප‍්‍රදේශ ආශ‍්‍රිතව ධීවර කර්මාන්තය සිය ජීවනෝපාය කරගත් ධීවර කාර්මිකයින් තුළ ඔවුන්ට ආවේණික සංස්කෘතියක්, හැසිරීම් රටා පද්ධතියක් දක්නට ලැබේ. ඔවුන් ස්වභාවික භූ ලක්ෂණවල බලපෑම සහිතව සෙසු ප‍්‍රදේශවල ජනතාවගෙන් වෙනස් වූ ජීවන රටාවක් අනුගමනය කරනු ලබයි. ඔවුන්ගේ ජන ජීවිතය මුහුද හා බැඳී පවතින හෙයින් කතා කරන භාෂා රටාවන්ද වෙනස් වේ. කහඳගමගේ (2004) දක්වන ආකාරයට ධීවර සංස්කෘතිය තුළ වෘත්තීය ගෞරවය, භක්තිය, අමනුෂ්‍ය බලවේග කෙරෙහි ඇති බිය වැනි හේතු සාධක මත පරිමිත භාෂා ස්වරූපයක් නිර්මාණය කරගෙන ඇත. ඒ අනුව ධීවර කටයුතු සිදු කිරීමේදී ඒ හා බැඳුණු වචන මාලාවක් භාවිත කරනු ලබයි. පොදුවේ භාවිත කරන භාෂා ව්‍යවහාරයන්ට අමතරව රැකියාවේ ස්වභාවය අනුව එනම් මාදැල් රැකියාව, කට්ටුදැල් රැකියාව යනාදී වශයෙන් රැකියාවේ ස්වභාවය අනුවද වෙනස් භාෂා රටාවන් භාවිතයට එක්වී තිබේ. පහත දැක්වෙන්නේ එසේ භාවිත කරන වචන කීපයකි.

·        ඉයත්තුව- කාලගුණය
·        මාළු අයින- මාළු රංචුව
·        මාරියාව- මුහුද මැද දරුණු රැළි ගැසීම
·        දියඹ- මුහුද
·        දිය අත- මුහුදු රළ ගමන් කරන දිශාව
·        ගඟුලාව- වැස්ස
·        වාරකං- මුහුද සැර කාලය
·        වඩදිය- මුහුදු මට්ටම ඉහළ යාම
·        බාදිය- මුහුදු මට්ටම පහත යාම
·        දියාළුව- යාත‍්‍රාව තුළට එන ජලය ඉවත් කරන උපකරණය
·        වළාලය- මුහුදේ රළු බව අඩුවී සාමාන්‍ය තත්ත්වයට පත්වීම
·        වල්කෙළ- දියඹේ පිහිටි ගල් පර්වත, මත්ස්‍ය වාසස්ථාන
·        වැහි කෝඩය- වහින ලකුණු
·        මා ඉක්කන්- සවස් කාලයේ මුහුදු යාම
·        පැස- මාළු දමන කූඩය
·        ලෙල්ලම- මාළු විකුණන ස්ථානය

ධීවර භාෂාව තුළද ප‍්‍රාදේශීය උපභාෂාත්මක ලක්ෂණ දක්නට ලැබේ. එකී විෂමතාවයන් දකුණ, බස්නාහිර වශයෙන් හඳුනා ගන්නා ප‍්‍රධාන උපභාෂාත්මක කලාප තුළ පමණක් නොව එම එක් උපභාෂාත්මක කලාපයක් තුළ වුවද දක්නට ලැබීම විශේෂ ලක්ෂණයකි. 

ධීවර භාෂාව තුළින් ධීවර ප‍්‍රජාවගේ විශ්වාස පද්ධතිය යම්තාක් දුරකට හෙළිවේ. ඔවුන් තුළ විවිධ අභිචාර දක්නට හැකි අතර දකුණේ ධීවරයන් අතර පවතින විශ්වාසයක් වන්නේ කළුවාදී යාලූවා පිළිබඳ ඇදහීමයි. මුහුදු යන ධීවරයින්ට මසුන් අල්ලා දෙන අමනුෂ්‍ය බලවේගය ලෙස සළකා විවිධ පිළිවෙත් අනුගමනය කරනු ලබයි. සාම්ප‍්‍රදායික ධීවරයින් සතුව මෙවැනි චාරිත‍්‍ර වාරිත‍්‍ර පිළිබඳව අවබෝධය සහ දැනුම පවතී. එමෙන්ම මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ ආශ්‍රිතව ධීවර කාර්මිකයින් මුහුදු යාමට පෙර සිය ආගම සිහි කර ගන්නේ ඒ තුළින් ඔවුන්ට ආරක්ෂාව සැලසෙන බව විශ්වාස කරන හෙයිනි. සාම්ප්‍රදායික අවධියේ සිට මේ දක්වා පහුරු, ඔරු, වල්ලම්, තෙප්පම් සහ විශාල යාන්ත්‍රික බෝට්ටු ආදී විවිධ යාත්‍රා උපයෝගී කර ගනිමින් ධීවර කර්මාන්තයේ නිරත වේ. 

මත්ස්‍ය බිම්වල සිටින මසුන් අල්ලා ගැනීමට කරක්ගෙඩිය, බිලීපිති, දැල් සහ අතංගු වැනි උපකරණ භාවිත කෙරේ. නොගැඹුරු මුහුදේ පමණක් නොව ගැඹුරු මුහුදේ ද ධීවර කටයුතු සිදු කරමින් මත්ස්‍ය සම්පත් නෙළා ගනියි. ගැඹුරු මුහුදේ ධීවර කටයුතු සඳහා ගමන් කරන යාත්‍රා බහු දින ධීවර යාත්‍රා නමින් හැඳින්වෙන අතර එවැනි ධීවර කාර්මිකයින්ගේ ජීවන රටාවද සුවිශේෂී වේ. ඔවුන් දින සති ගණන් එක දිගට ධීවර කටයුතුවල නිරත වේ. දියඹට යාත්‍රා කොට අල්ලා ගන්නා මසුන් අලෙවි කොට ආදායම බෙදා ගන්නා ජීවන රටාවකට ඔවුන් හුරු වී සිටියි. 

මේ ආකාරයට ධීවර ප‍්‍රජාවට ආවේණික උපසංස්කෘතියක් බිහිවී ඇති අතර එය මහා සංස්කෘතියෙන් බොහෝ දුරට වෙනස් වේ. ශ‍්‍රී ලංකාවේ ධීවර ප‍්‍රජාව සතුව පවතින උපසංස්කෘතික ලක්ෂණ ඔවුන්ගේ රැකියාව පදනම් කරගෙන නිර්මාණය වූවක් බව පැහැදිලි වේ. සමාජවිද්‍යාත්මක දෘෂ්ටිකෝණයෙන් ධීවර ප්‍රජාව පිළිබඳ අධ්‍යයනය කිරීමේදී ඔවුන්ගේ සමාජ සංස්කෘතික පැතිකඩ පිළිබඳ අවබෝධය වැදගත් වනු ඇත. 








Thursday, November 1, 2018

සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියේදී සහභාගිත්ව සංවර්ධන එළඹුම වැදගත් වන්නේ ඇයි?



                                                             සහභාගිත්ව සංවර්ධනය 

වර්තමාන ලෝකය දැවැන්ත සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියකට අවතීර්ණ වී ඇති අතර එය මානව සමාජයේ සෑම දිශාවකටම පාහේ ක‍්‍රමයෙන් ව්‍යාප්ත වෙමින් පවතී. එහිදී සංවර්ධිත රටවල් පමණක් නොව සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල්ද වේගවත් සංවර්ධනයක් අපේක්ෂාවෙන් විවිධ වැඩසටහන් සහ ව්‍යාපෘති ක‍්‍රියාවට නංවනු ලැබේ. කාලානුරූපීව ගොඩ නැඟුණු සංවර්ධනය පිළිබඳ විවිධ ක‍්‍රමවේදයන් අතරින් සහභාගිත්ව සංවර්ධන එළඹුමට ප‍්‍රමුඛස්ථානයක් හිමිවේ. ඒ අනුව මෙම ලිපියෙන් සහභාගිත්ව සංවර්ධනයේ ආරම්භය, අරමුණු සහ සංවර්ධනයේදී වැදගත් වන ආකාරය පිළිබඳ කෙටි හැඳින්වීමක් සිදු කෙරේ.

සංවර්ධනය පිළිබඳ විවිධ කතිකාවන් තුළ නූතනයේ වඩාත් ජනප‍්‍රියත්වයට පත්ව ඇති ක‍්‍රමවේදයක් වශයෙන් සහභාගිත්ව සංවර්ධනය හඳුනාගත හැකිය. ග‍්‍රීක යුගය දක්වා දිව යන සහභාගිත්ව සංවර්ධනය පිළිබඳ නූතන කතිකාව ගොඩ නැ‍ගෙන්නේ 1980 දශකයෙන් පසුවය. ආසියා, අප‍්‍රිකා සහ ලතින් ඇමෙරිකානු රටවල් අධිරාජ්‍යවාදීන්ගේ ග‍්‍රහණයට ලක්ව පැවතීම හේතුවෙන් බොහෝ රටවල ස්වදේශීය ආර්ථිකය බිඳ වැටුණු අතර ප‍්‍රාදේශීය අසමානතාව, දරිද්‍රතාවය, සම්පත් හිඟකම සහ විරැකියාව වැනි සමාජ ප‍්‍රශ්න උද්ගත විය. මේ හේතුවෙන් අලූතින් නිදහස ලබා ගත් රටවල් වේගවත් සංවර්ධනයක් අපේක්ෂාවෙන් විවිධ සංවර්ධන ව්‍යාපෘති ආරම්භ කරන ලදි. මෙම අවධියේ සංවර්ධනය වශයෙන් හඳුනා ගනු ලැබුවේ යටත්විජිත මව් අධිරාජ්‍යයන් විසින් අත්පත් කරගෙන සිටි ඉහළ ආර්ථික වෘද්ධියක් අත්පත් කර ගැනීමේ ක‍්‍රියාවලියයි. නමුත් මේ සඳහා අවශ්‍ය තාක්ෂණය හෝ ප‍්‍රාග්ධනය නොපැවති තුන්වල ලෝකයේ රටවල් සංවර්ධිත රටවල ණය, ආධාර සහ තාක්ෂණය මත රඳා පැවතුණි. සංවර්ධිත රටවලින් විවිධ කොන්දේසි ඉදිරිපත් කරමින් හඳුන්වා දුන් යුරෝපා කේන්ද්‍රීය සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්තිය ඉහළ සිට පහළට ගලා යන්නක් විය. සංවර්ධන ක‍්‍රියාදාමයේ වැඩසටහන් සැලසුම් කිරීම, ක‍්‍රියාත්මක කිරීම, ඇගයීම සහ පසු විපරම යන ව්‍යාපෘති චක‍්‍රයේ සෑම අදියරක් තුළදීම දක්නට හැකි වූයේ එම ඉහළ සිට පහළට ගලා යන ප‍්‍රවේශයයි.

යුරෝපා කේන්ද්‍රීය සංවර්ධන ආකෘතිය තුළ සංවර්ධන වැඩසටහන් පිළිබඳ තීරණ ගනු ලැබුවේ ප‍්‍රජාවට පරිබාහිර පුද්ගලයන් හෝ ආයතන වෙතිනි. එබැවින් 1970 දශකයේ සංවර්ධනය පිළිබඳ යුරෝපා කේන්ද්‍රීය ආකෘතිය විශාල වශයෙන් විවේචනයට ලක් විය. ප‍්‍රජාවගේ අවශ්‍යතා නියෝජනය නොවීම, දේශීය දැනුම සහ සම්පත් නොසළකා හැරීම සහ ප‍්‍රජාව ව්‍යාපෘතියේ පාර්ශවකරුවන් වශයෙන් නොව ප‍්‍රතිලාභීන් වශයෙන් පමණක් සැළකීම යනාදී ලක්ෂණ හේතුවෙන් බොහෝ සංවර්ධන වැඩසටහන් අසාර්ථක වීම හේතුවෙන් ප‍්‍රජා සහභාගිත්වයෙන් දත්ත රැස් කර විශ්ලේෂණය කිරීමේ ක‍්‍රමයක අවශ්‍යතාවය පැන නැඟුණි. එනම් ප‍්‍රජාව පාර්ශවකරුවන් වශයෙන් සැළකෙන පහළ සිට ඉහළට සිදු වන සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියක අවශ්‍යතාවයයි. එවැනි ක‍්‍රමවේදයක අවශ්‍යතාවය පෙන්වා දුන් චින්තකයන් අතර රොබට් චේම්බර්ස් හට වැදගත් ස්ථානයක් හිමිවේ. රොබට් චේම්බර්ස් ඔහුගේ"Putting the last first"නම් කෘතියේ සංවර්ධනය බිම් මට්ටමේ සිට ඉහළට ගමන් කළ යුතු බව පෙන්වා දුන් අතර විශේෂයෙන් ග‍්‍රාමීය සංවර්ධනයේදී බිම් මට්ටමේ ප‍්‍රජාවන් තුළින් සංවර්ධන එළඹුමක් ගොඩනැඟිය යුතු බව පෙන්වා දෙයි. බටහිර කේන්ද්‍රීය සංවර්ධන එළඹුම ප‍්‍රජාවගේ හඬ නියෝජනය නොවීම සහ දුප්පතුන් බහිස්කරණය වීම වැනි හේතූන් මත අගතිගාමී ප‍්‍රවේශයක් වශයෙන් සළකන ලදි. මේ අනුව ප‍්‍රජා සංවර්ධනයේදී සහභාගිත්ව සංවර්ධන එළඹුම ජනප‍්‍රිය එළඹුමක් වශයෙන් සමාජගත විය.

රොබට් චේම්බර්ස් සහභාගිත්ව සංවර්ධනය නිර්වචනය කරන්නේ සංවර්ධන ප‍්‍රතිපත්ති සහ උපාය මාර්ග සැලසුම් කිරීම, ක‍්‍රියාත්මක කිරීම, ඇගයීම සහ පසු විපරම යන සංවර්ධන ක‍්‍රියාකාරකම්වලදී සියලූ පාර්ශවකරුවන්ගේ ක‍්‍රියාකාරිත්වය සහ සමාන මැදිහත්වීමේ ක‍්‍රියාවලියවශයෙනි. මේ තුළින් පැහැදිලි වන්නේ සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියේ ආරම්භයේ සිට අවසානය දක්වා සෑම පියවරකදීම සියලූ පාර්ශවකරුවන්ගේ ක‍්‍රියාකාරී සහභාගිත්වය වැදගත් වන බවයි. මෙම ප‍්‍රවේශයේදී සංවර්ධන ක‍්‍රියාධරයන් විපර්යකාරකයන් බවට පත්වන අතර ප‍්‍රජාවට ප‍්‍රමුඛස්ථානයක් හිමිවේ. සහභාගිත්ව සංවර්ධන ක‍්‍රමවේදය තුළ ප‍්‍රතිලාභීන්ගේ නිර්මාණාත්මක හැකියාවන්, දේශීය සම්පත් සහ තාක්ෂණය උපයෝගී කර ගත හැකි වීම වඩාත් ඵලදායී වේ. එමෙන්ම ව්‍යාපෘතියේ ප‍්‍රතිඵල පිළිබඳ ප‍්‍රජාවට වගවීමක් පවතී. එබැවින් වර්තමානයේ බොහෝ සංවර්ධන වැඩසටහන්වලදී ග‍්‍රාමීය ප‍්‍රජාවගේ සහභාගිත්වය වැදගත් කොට සලකනු ලැබේ. සංවර්ධනය පිළිබඳ කටයුතු කරන ලෝක බැංකුව, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව සහ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන වැනි අන්තර්ජාතික ප‍්‍රජාවන්ද වර්තමානයේ ඔවුන්ගේ ව්‍යාපෘති තුළින් ප‍්‍රජා සහභාගිත්වයට වැදගත් ස්ථානයක් ලබා දෙන්නේ ඒ තුළින් තිරසාර සංවර්ධන සංවර්ධන අභිමතාර්ථ කරා ළඟා වීමට පහසු හෙයිනි.

සහභාගිත්ව සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියේදී දත්ත රැස් කිරීමේ සහ විශ්ලේෂණය කිරීමේ ක‍්‍රමවේදයන් ප‍්‍රජාව මූලික කොටගෙන සිදු වන අතර එවැනි ක‍්‍රමවේද රාශියක් හඳුනාගත හැකිය. හරස්කඩ චාරිකා, දෛනික කාල භාවිතය විශ්ලේෂණය, වත්පොහොසත්කම් තාරාකරණය, දින දර්ශන භාවිතයෙන් ක‍්‍රියා විශ්ලේෂණය, වෙන් රූප සටහන්, ඓතිහාසික සිද්ධීන් විශ්ලේෂණය, සහභාගිත්ව සිතියම්කරණය සහ ආදර්ශක නිරූපණය වැනි ක‍්‍රම ශිල්ප භාවිතයෙන් දත්ත රැස් කිරීම මෙන්ම විශ්ලේෂණය කරනු ලැබේ. මේ තුළින් ස්වභාවික සම්පත් ව්‍යාප්තිය සහ භාවිතය මෙන්ම ප‍්‍රජාවගේ සමාජ ආර්ථික තොරතුරුද අනාවරණය කරගත හැකිය. සහභාගිත්ව සංවර්ධනය පිළිබඳ එළඹුම සංවර්ධනයට අවශ්‍ය තොරතුරු රැස් කිරීමේදී පමණක් නොව ගැටලු හඳුනා ගැනීම, සැලසුම් සම්පාදනය, ක‍්‍රියාත්මක කිරීම සහ ඇගයීම යන අවස්ථාවන්හිදී ද වැදගත් වේ.

සහභාගිත්ව සංවර්ධන එළඹුමෙහි අපේක්ෂිත අරමුණු ගණනාවක් පවතින අතර ප්‍රධාන කරුණු පහත ආකාරයට පෙන්වාදිය හැකිය.


වර්තමානය වන විට කෘෂිකර්මාන්තය, වාරිකර්මාන්තය, ස්වභාවික සම්පත් කළමනාකරණය, පරිසර සංරක්ෂණය, සංචාරක කර්මාන්තය, සෞඛ්‍යය, අධ්‍යාපනය සහ ධීවර ක්ෂේත‍්‍රය ආදී සෑම ක්ෂේත‍්‍රයකම පාහේ සංවර්ධන ව්‍යාපෘති හඳුනා ගැනීමේදී, සැලසුම් කිරීමේදී මෙන්ම ඉදිරියට නඩත්තු කරගෙන යාමේදී සහභාගිත්ව සංවර්ධනය උපයෝගී කරගන්නා ආකාරයක් දක්නට හැකිය. එයට හේතුව ප‍්‍රජාව ව්‍යාපෘතියේ පාර්ශවකරුවන් බවට පත්වීම අපේක්ෂිත සංවර්ධන ඉලක්ක කරා ගමන් කිරීම පහසු කරවීමයි.

සහභාගිත්ව සංවර්ධනය ජනප‍්‍රිය එළඹුමක් වුවද විවිධ චින්තකයින් විසින් මෙහි පවතින සීමාකම් හේතු කොටගෙන විවේචන එල්ල කර ඇත. නිළධාරීන් හා ප‍්‍රජාව අතර මෙන්ම ප‍්‍රතිලාභීන් අතරද ගැටුම් ඇති කරවීම, පහළ සිට ඉහළට ගමන් කරන ක‍්‍රියාවලිය හරහා අනවශ්‍ය ලෙස ප‍්‍රමාදයට ලක් වීම, ප‍්‍රජා මට්ටමේ ප‍්‍රභූන් වැඩි වශයෙන් ඉලක්ක වීම සහ ඔවුන්ට ව්‍යාපෘති පාලනය කිරීමට හැකියාව ලැබීම සහ සමාජ සංස්කෘතික වශයෙන් පවතින ආකල්ප තීරණ ගැනීමේ ක‍්‍රියාවලියට නිෂේධනාත්මකව බලපෑම වැනි විවේචන ඉදිරිපත් කර ඇත. එහෙත් සහභාගිත්ව සංවර්ධනය වර්තමානය වන විටත් සංවර්ධන ක‍්‍රියාවලියේදී වැදගත් එළඹුමක් වශයෙන් පිළිගනු ලැබේ. එබැවින් ප්‍රජාව වෙත ප්‍රතිලාභ ගලා යාම සඳහා ව්‍යාපෘති සැලසුම් කිරීමේදී අගතීන්ගෙන් මිදී ප‍්‍රජාවේ සහභාගිත්වය ලබා ගැනීම වැදගත් වේ.